คำว่า SPA เป็นรากศัพท์มาจากภาษาละติน “Salus Per Aqua” หมายถึง health through water คือการใช้ประโยชน์จากน้ำพุร้อนหรือน้ำแร่เพื่อฟื้นฟูสุขภาพ เนื่องจากในน้ำมีแร่ธาตุหลายชนิด ทั้งความร้อนและแร่ธาตุ จะช่วยกระตุ้นระบบการทำงานต่าง ๆ ในร่างกายให้ทำงานดีขึ้น
สปาเริ่มขึ้นในประเทศเบลเยี่ยม ที่เมือง “Spa” ซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันออกของประเทศเบลเยี่ยมเป็นเมืองที่มีน้ำพุร้อนและแวดล้อมด้วยสภาพภูมิประเทศที่สวยงาม เป็นที่นิยมของบุคคลชั้นสูง ขุนนางและทหารของยุโรปเดินทางมาแช่น้ำพุร้อนที่เมืองนี้ เพราะช่วยให้รู้สึกผ่อนคลาย (Relax) นอกจากนี้ประชาชนชาวเบลเยี่ยมยังนิยมดื่มน้ำแร่ ซึ่งน้ำแร่ที่มีชื่อเสียงมากที่สุดผลิตที่เมือง Spa
“สปา” ตามความหมายของกองการประกอบโรคศิลปะ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข หมายถึงสถานบริการเพื่อสุขภาพ หรือ สถานพยาบาลที่ให้บริการลูกค้าทั่วไปด้วยศาสตร์การนวดเพื่อสุขภาพ การปฏิบัติต่อร่างกายเพื่อสุขภาพ (Body Care & Treatment) และการใช้น้ำเพื่อสุขภาพเป็นบริการหลัก เพื่อปรับความสมดุลของร่างกายและจิตใจ โดยให้คำแนะนำด้านบริการที่จัดไว้ตามหลักวิชาการ รวมถึงอาจจะมีการให้คำแนะนำการส่งเสริมสุขภาพด้วยการออกกำลังกาย โภชนาการ การปรับพฤติกรรมตามหลักการแพทย์สากล และการสร้างหลักสุขภาพด้วยศาสตร์การแพทย์ทางเลือก ทั้งนี้ให้มีมาตรฐานตามที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนด            องค์กรสปาระหว่างประเทศ (International Spa Association-ISPA) จัดตั้งขึ้นเพื่อกำหนดวัตถุประสงค์และเกณฑ์ต่างๆ ของธุรกิจสปารวมทั้งการให้ข้อมูล การวางมาตรฐานและนโยบายสปา แนวคิดในการวางแผนบริการให้กับสปากว่า 2,000 แห่ง จากประเทศสมาชิก ISPA จำนวน 59 ประเทศ เพื่อการให้บริการเป็นมาตรฐานเดียวกัน และเพิ่มความเข้มแข็งให้ผู้ประกอบการด้านธุรกิจสปา
ประเภทหรือรูปแบบของสปา         ISPA แบ่งประเภทของสปาเป็น 7 ประเภท ดังนี้
น้ำพุร้อนสปา (Mineral Spring Spa) สปาที่มีบริการน้ำพุร้อนและบ่อน้ำแร่ เนื่องจากน้ำพุร้อนและน้ำแร่จะมีแร่ธาตุต่าง ๆ ที่สามารถลดอาการเจ็บป่วยบางชนิดได้ เช่น อาการปวดจากโรคไขข้อ เป็นต้น คลับสปา (Club spa) คือสปาขนาดเล็กที่มักจัดไว้เป็นส่วนหนึ่งของสถานบริการบริหารร่างกาย (Fitness) หรือศูนย์สุขภาพ (Health club) ให้ผู้ที่มาออกกำลังกายได้ผ่อนคลายความตึงเครียด โรงแรมและรีสอร์ทสปา (Hotel & Resort Spa) เน้นความเป็นสถานที่พักผ่อนและการนวดโดยเฉพาะ มีการจัดให้สถานที่มีบรรยากาศดี ทัศนียภาพและภูมิทัศน์ที่สวยงาม ควบคู่ไปกับปรนนิบัติร่างกาย ผิวพรรณ และบำบัดความเครียดจากผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง เดสทิเนชั่นสปา (Destination Spa) มีจุดมุ่งหมายเพื่อปรับหรือฟื้นฟูสุขภาพของผู้ใช้บริการให้ดีขึ้น เป็นสถานบริการสปาแบบองค์รวม มีบริการครบวงจร เช่นการนวดรูปแบบต่างๆ การสร้างสมดุลโดยอาศัยความร้อนและความเย็นของน้ำที่เรียกว่า วารีบำบัด และความเข้มงวดเรื่องโภชนาการ และอื่น ๆ เดย์สปา (Day Spa) เป็นสปาที่ไม่มีห้องพักค้างคืน ใช้ระยะเวลาสั้น ส่วนใหญ่เน้นเรื่องความสวยงามและผ่อนคลาย เมดิคอลสปา (Medical Spa) คือการนำธรรมชาติบำบัดมาผสมผสานกับวิทยาการทางการแพทย์ เป็นโปรแกรมการบำบัดรักษาและดูแลสุขภาพโดยแพทย์และบุคคลที่เชี่ยวชาญเฉพาะ โฮมสปา (Home Spa) คือการทำสปาเองที่บ้านโดยการซื้ออุปกรณ์ที่จำเป็นและการเรียกใช้บริการลักษณะ Delivery ของสถานบริการสปาที่จะส่งพนักงานมาให้บริการถึงบ้าน
Day Spa ช่วยอะไรคุณได้บ้าง
1. การกระตุ้นร่างกายด้วยความร้อน โดยทำการ aroma steam , herbal steam หรือ sauna เพื่อให้รูขุมขนในร่างกายเปิดกว้าง พร้อมที่จะขับสารพิษออกมากับเหงื่อ         2. การกระตุ้นระบบการหมุนเวียนของเลือดด้วยการขัดผิว(สครับ) ด้วยพืชพรรณจากธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นสมุนไพรหรือผลิตภัณฑ์จากท้องทะเล (marine product) จำพวก marine salt หรือ marine scrub มาขจัดเซลล์ผิวที่เสื่อมสภาพให้หลุดออกไป เพื่อให้เซลล์ผิวใหม่ขึ้นมาทดแทน ผลที่ได้รับ : ทำให้สุขภาพผิวดีขึ้น ผิวพรรณนุ่มเนียน สีผิวสวยสม่ำเสมอ         3. การห่อร่างกาย (body wrap) ด้วยผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติ อาจจะเป็นสาหร่ายทะเล (seaweed mask) หรือโคลนทะเล สมุนไพร ใช้ได้หมด ส่วนจะเลือกใช้ผลิตภัณฑ์อะไรขึ้นอยู่กับหลักของสปานั้น ๆ ขั้นตอนนี้ช่วยให้ร่างกายมีอุณหภูมิสูงขึ้น รูขุมขนเปิดกว้างเพื่อขับของเสียออกจากร่างกาย ผลที่ได้รับ : ช่วยเรื่องการผ่อนคลายอย่างลึกล้ำ ทำให้ร่างกายสงบ         4. กระบวนการบำบัดด้วยน้ำ (Hydro Therapy) อุณหภูมิของน้ำมีทั้งร้อนและเย็น สปาบางแห่งอาจให้นอนแช่ในอ่าง aroma bath ที่ผสมน้ำมันหอมระเหยและเกลือแร่ต่าง ๆ ขณะที่บางแห่งให้นอนแช่ในอ่าง floral bath ที่หยดน้ำมันหอมระเหยและเกลือแร่ต่าง ๆ พร้อมด้วยการโรยกลีบดอกไม้ต่าง ๆ เพื่อช่วยให้จิตใจผ่อนคลาย การอาบน้ำที่เรียกว่า Swiss shower คือยืนอาบน้ำพุร้อนที่พุ่งออกมาจากฝักบัว 8-10 จุดทั่วร่างกาย เพื่อกระตุ้นการหมุนเวียนโลหิต และการอาบน้ำแบบที่เรียกว่า Vichy shower เป็นการบำบัดด้วยแรงดันน้ำคือนอนใต้แรงดันของน้ำที่พุ่งออกมากระทบร่างกาย ช่วยเปิดรูขุมขนเพื่อให้สมุนไพรต่าง ๆ ที่นำมาพอกตัวหลังการใช้น้ำซึมเข้าสู่ผิวหนังดีขึ้น ผลที่ได้รับ : เป็นการกระตุ้นอุณหภูมิในร่างกาย ช่วยให้ผ่อนคลาย พักผ่อน ลดอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ทำให้จิตใจสงบ         5. การนวดร่างกาย (Body Massage) เป็นกระบวนการสุดท้ายของเดย์สปา ช่วยให้ร่างกายผ่อนคลาย เป็นขั้นของความสุดยอดที่จะทำให้ทุกขั้นตอนที่ทำมาตั้งแต่ต้นส่งผลดีต่อสุขภาพสมบูรณ์ สปาแต่ละแห่งจะมีรูปแบบการนวดต่างกันไป ขึ้นอยู่กับการนำเอาความโดดเด่นของการนวดแบบใดมาผสมผสานให้เป็นเอกลักษณ์ของสปาแต่ละแห่ง ผลที่ได้รับ : การนวดทุกแบบมีผลดีต่อสุขภาพทั้งนั้น แต่ถ้านำเอาน้ำมันหอมระเหยกลิ่นที่เหมาะสมกับผู้ใช้บริการ จะช่วยให้การนวดมีประสิทธิภาพดีขึ้น กล้ามเนื้อผ่อนคลาย ช่วยการนอนหลับ เนื่องจากน้ำมันหอมระเหยแทรกซึมเข้าสู่ระบบประสาทสัมผัสตามจุดต่าง ๆ ของร่างกาย
เอกสารอ้างอิงและภาพประกอบ
1. ธนภัทร ทรงศักดิ์, เอกสารประกอบการประชุมวิชาการเรื่อง ผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร: สปา, วันที่ 4-5 กันยายน พ.ศ. 2546, ณ มหาวิทยาลัยรังสิต, กรุงเทพฯ, หน้า45-48. 2. The Magic of Spa, จัดทำโดย นิตยสารแพรว, อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับบลิชชิ่ง, กรุงเทพฯ, 2546